سوء استفاده از اضطرار با رویکردی بر اندیشه فقهی امام خمینی(ره)

author

  • علی انصاری استادیار گروه حقوق و علوم سیاسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم.
Abstract:

امروزه اعمال فشار در انعقاد قراردادها به صورت اکراه فیزیکی و اعمال خشونت کمتر به چشم می‌خورد، ولی به دلایل مختلف درونی و بیرونی، رضایت افراد در انعقاد قرارداد مخدوش می‌گردد. به عقیده حقوق‌دانان وجود شرایط اضطراری در انعقاد قرارداد، علی‌رغم اینکه رضای فرد به انجام معامله را مخدوش می‌سازد، به صحت قرارداد آسیبی وارد نمی‌آورد؛ ولی اگر از همین شرایط اضطراری سوء استفاده گردد و قراردادی غیرعادلانه بر مضطر تحمیل شود، این قرارداد، قابل حمایت نیست. با توجه به سکوت قانونگذار ما در این مورد، حقوق‌دانان ضمانت اجرا‌های مختلفی از جمله بطلان، حق فسخ، عدم نفوذ و قابلیت تعدیل یا ابطال قرارداد را برای این نوع قراردادها پیشنهاد کرده‌اند. در فقه امامیه نیز هرچند نظر مشهور بر صحت این نوع قراردادها تأکید دارد، ولی برخی فقها بطلان قرارداد در خصوص مبلغ زاید بر ثمن‌المثل را پیشنهاد کرده‌اند که با مخالفت سایر فقها رو به رو شده است. امام خمینی با استناد به قاعده نفی عسر و حرج، این گونه قراردادها را زمانی که به ایجاد عسر و حرج منتهی می‌گردد، در خصوص میزان زاید بر ثمن المثل باطل دانسته‌اند. این نظر که به نوعی تعدیل قرارداد به شمار می‌رود، ضمن اینکه به سایر انتقادات وارد بر نظریات مشابه پاسخ می‌دهد، می‌تواند به خوبی حقوق شخص مضطر را تأمین نماید.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل فقهی و حقوقی عامل اضطرار در رفع احکام و مسئولیت‌ها با رویکردی بر نظر امام خمینی(ره)

امام خمینی(ره) به‌عنوان یکی از فقهای نواندیش شیعه، توجّه وافری به عناوین ثانوی و نقش آنها در استنباط احکام شرعی و مسائل روز جامعه داشته­اند. از جمله عناوین مهم در فقه و حقوق اسلامی که از انسان رفع مسئولیت می‌کند عنوان اضطرار است؛ آنجاکه رفع احکام اضطرار از منظر فقهی، حقوقی و قواعد حاکم بر آن تأثیر زیادی دارد و از طرفی، در رفع احکام وضعی برخلاف احکام تکلیفی بر اساس اضطرار اختلاف وجود دارد. پژوهش ...

full text

ممنوعیت فقهی استفاده از سلاح هسته‌ای در شرایط اضطرار جنگی

<span style="color: #333333; font-family: Tahoma; font-size: 12px; font-style: normal; font-variant-ligatures: normal; font-variant-caps: normal; font-weight: 400; letter-spacing: normal; orphans: 2; text-align: start; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-spacing: 0px; -webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: #ffffff; text-decoration-style: initi...

full text

بررسی فقهی اضطرار و ضرورت

اضطرار و ضرورت از عناوین ثانویه و قواعد مشهور فقهی هستند که در ابواب مختلف فقه مورد استناد واقع می شوند و نقشی مؤثر در رفع جرح و حل مشکلات فردی و اجتماعی دارند. با این حال این دو عنوان از سوی فقهای امامیه مورد بررسی های مستقل و منسجم قرار نگرفته و حدود و ضوابط اعمال آن مشخص نشده است از همین رو گاه در مقام وضع قانون و یا اجرای آن بی جهت مورد استناد واقع می شوند و منشأ یا سند وضع قانون یا صدور آر...

full text

حکم فقهی سوءاستفاده از اضطرار و اثر آن در قرارداد

معاملات ناشی از سوءاستفاده از اضطرار در فقه تحت عنوان مستقلی بحث نشده است. فقیهان این عنوان را در کتاب اطعمه و اشربه در ذیل مسئلۀ جواز اکل مال غیر در هنگام اضطرار مطرح کرده‌اند‌ و پنج نظریه در مورد حکم معاملۀ مضطر با مالک طعام قابل اصطیاد است که نظریۀ تعدیل قرارداد با توجه به ادلۀ فقهی به‌عنوان نظر مختار با تفصیلی که در آن داده شد؛ پذیرفته شده است. برای روشن شدن این نظرها ابتدا مفهوم لغوی و فقه...

full text

بررسی فقهی سرقت رایانه‌ای (اینترنتی) با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)

همه‌گیر شدن استفاده از رایانه و شبکه جهانی اینترنت در کمتر از نیم‌قرن، جهان را با پدیده‌ای به‌نام جرایم رایانه‌ای به‌طور عام و سرقت رایانه‌ای به‌طور خاص مواجه نموده که از لحاظ امنیتی می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد. لذا ما در این مقاله از نظر فقهی به این بزه پرداختیم و بعد از تشریح عمل مجرمان به مقایسة آن و سرقت حدی پرداخته و به این نتیجه رسیدیم که علی‌رغم اینکه حد قطع انگشتان سارق از لحاظ باز...

full text

بررسی فقهی چگونگی ید امین پس از عدول از تقصیر با رویکردی بر آراء و اندیشه‌های امام خمینی(س

اشخاصی که تحت عنوان امین برای نگهداری از مالی که جزء مایملک دیگری است توسط مالک یا نماینده­ یا قائم مقام او انتخاب می­شوند و به واسطه قبول خود به ایجاب صورت گرفته از طرف آنان ملحق می‌گردند، شرعاً و عقلاً موظفند، بر سبیل امانت و با در نظر گرفتن احکام شریعت رفتار نمایند، در این میان ممکن است، امین منتخب در مدت اندکی خلاف وصف امانت که بدان مسمی است عمل نموده و رفتاری مبتنی بر تقصیر را در مقام مح...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 13  issue 53

pages  26- 50

publication date 2012-03-18

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023